Tanzimat Döneminde Şer'i Mahkemelerde Yapılan Düzenlemeler
Tanzimat Dönemi bilindiği gibi Osmanlı Devleti'nde büyük değişimlerin olduğu bir dönemdir. Bu dönemde büyük toprak kayıpları olmuş, Devlet bunun önüne geçmeye çalışmış, birçok alanda da köklü ve kalıcı yenilikler yapmıştır. Özellikle memleket idaresinde, askerlik alanında ve eğitim-öğretimde önemli adımlar atılmıştır. Değişimin gözlendiği alanlardan biri de yargıdır. Bilhassa şer'i mahkemeler ve bu mahkemelerde yargıçlık yapan kadılarla ilgili önceki dönemden oldukça farklı gelişmeler, değişiklikler göze çarpmaktadır. İslam hukukunun öngördüğü kurallar çerçevesinde şer'i mahkemeler kişiyi ilgilendiren özel hukuk alanında varlıklarını sürdürürken kamuyu ve cezayı ilgilendiren hususlar nizamiye mahkemeleriyle özel mahkemelere bırakılmıştır. Kadılar yerlerini yaygın olarak naiplere bırakmış, şer'i mahkemeler dışındaki yargı kurumlarında da hâkim olarak görev üstlendikleri için bu adla da anılır olmuşlardı. Bu eserde, kadı-naiplerin geçirdiği dönüşüm ve değişim yasa ve yönetmeliklerin ışığında ele alınarak ortaya konulmaya çalışılmıştır. Konu ile ilgili olarak bundan sonra yapılacak çalışmalara katkı sağlayarak bir eksiği kapatacağı kanısındayız.
